سوادکوه، شهرستانی است در قسمت مرکزی استان مازندران که از شمال به قائم‌شهر از جنوب به شهرستان فیروزکوه از شرق به شهرستان ساری و از غرب به شهرستان بابل می‌رسد. سوادکوه به دلیل موقعیت جغرافیایی کم‌نظیر، از انبوه‌ترین و بکرترین جنگل‌های استان‌های شمالی (جنگل های هیرکانی) برخوردار است.

برخلاف تصور اکثر گردشگران، سوادکوه یک شهر نیست، سوادکوه شامل شهرهای شیرگاه، زیرآب، پل سفید، آلاشت، ورسک و ده‌ها روستای کوچک و بزرگ است. ‌برخی سوادکوه را پایتخت طبیعت ایران می‌دانند؛ با بیان قابلیت‌های طبیعی سوادکوه، پی به این واقعیت خواهیم برد.

در سفر به سوادکوه می‌توانید دیدنی‌های زیر را در نظر داشته باشید:

آبشار 27 متری گزو، پل ورسک و 3 خط طلا، آبشار پلنگ‌دره، جنگل‌های شاه‌کلا، آبشار سله‌بن، برج لاجیم، دوشاخه سنگ، سرچشمه در اسله، یخچال‌های کوهستان، دریاچه شورمست، هفت حوض، مجتمع تفریحی سنبل رود، سد خاکی البرز، پل شاهپور، موزه و رصدخانه آلاشت و غار اسپهبد خورشید که به عنوان بزرگ‌ترین طاق طبیعی دنیا شناخته شده است.

حالا خود قضاوت کنید آیا سواد کوه «پایتخت طبیعت ایران» نیست؟!

از کدام راه به سوادکوه برویم؟

برای رفتن به استان مازندران 3 محور کندوان، هراز و فیروزکوه پیش‌رو هستند که ما باید مسیر فیروزکوه را انتخاب کنیم.

چون اکثر گردشگران برای سفر به شمال، ابتدا به تهران می‌آیند و از آنجا راهی می‌شوند، توضیحات مسیر را از مبدا تهران به مقصد سوادکوه و شیرگاه می‌گوییم.

نقطه آغاز مسیر، محل تلاقی اتوبان شهید بابایی و جاده دماوند است؛ یعنی چه از چهارراه تهرانپارس به سمت شمال بیاییم و چه از میدان نوبنیاد به سمت شرق، به این نقطه می‌رسیم.

از نقطه آغاز مسیر بعد از 9 کیلومتر، به جاجرود می‌رسیم و بعد از آن به بومهن و رودهن، مسیر را ‌تا شهر دماوند ادامه می‌دهیم.

جهت اطلاع از نقطه آغاز مسیر راه تا شهر دماوند 40 کیلومتر راه است. یک نکته هم این که شهری که در مسیر تهران ـ ‌شمال است و اکثرا آن را دماوند می‌نامند، در حقیقت‌ گیلاوند نام دارد و برای رفتن به دماوند باید وارد فرعی شویم. مسیر خود را از گیلاوند به سمت شمال، ادامه می‌دهیم.

تک درخت نارون شد رنگ‌رنگ

39 کیلومتر بعد از گیلاوند،‌ در وسط صحرایی بی‌آب و علف،‌ شاهد تک درختی هستیم.

همان تک درختی که معلم دوران ابتدایی ما را وادار به حفظ این شعر می‌کرد و ما به رغم حافظه ضعیف، باعشق آن را حفظ می‌کردیم.

تک درخت نارون شد رنگ رنگ

زرد شد آن چتر شاداب و قشنگ

36 کیلومتر بعد از تک‌درخت، به شهر فیروزکوه می‌رسیم و 17 کیلومتر بعد از فیروزکوه، وارد دروازه استان مازندران می‌شویم؛ «شهرستان سوادکوه» از همان‌جا شروع می‌شود.

حدود 17 کیلومتر بعد از میدان شهر فیروزکوه، سمت چپ، یک فرعی می‌توانیم برای رسیدن به چشمه آب گدوک و چندین دوغ‌فروشی و آش‌فروشی، وارد آن شویم.

بعد از رفع خستگی و تشنگی در گدوک، مسیر خود را به سمت شمال ادامه می‌دهیم؛ مسیری سراشیبی به نام «گردنه گدوک.»

3 کیلومتر بعد از چشمه گدوک، با کمی دقت به سمت راست، متوجه آبشار صخره‌ای زردرنگی خواهیم بود که به آن «آبشار شورآب» گویند.

بالای این آبشار، ریل قطار و آن سوی ریل، روستای شورآب واقع شده است.

قابل توجه این‌که، سرچشمه آب این آبشار از چشمه‌ای داخل تونل قطار می‌آید و جالب‌تر این که پزشکان روسی در جنگ جهانی دوم به این نتیجه رسیدند که این آب به دلیل املاح خاص، می‌تواند برای زخم سربازان مفید باشد.

بعد از منطقه شورآب، همچنان که در گردنه گدوک به سمت پایین در حرکتیم، در سمت راست و چپ، کوه‌های سنگی عظیمی وجود دارد. در دل کوه‌های سمت راست، شاهد 3 ریل موازی قطار، به فاصله حدود 100 متر خواهیم بود که به آنها «3 خط طلا» می‌گویند. بعد از گذشتن از 3 خط طلا و تونل، وارد اولین شهر از شهرستان سوادکوه، «ورسک» می‌شویم.

ادامه سفر

بعد از گذشتن از ورسک و پس از عبور از پادگان دوآب، بالای تپه‌ای در سمت چپ، دیواری کوتاه ولی قطور را می‌بینیم که در وسط آن ستونی به یادبود سر بلند کرده است.

این محوطه «آرامگاه اخوت» نام دارد.

داستان از این قرار بوده که وقتی کارگران راه‌آهن مشغول حفر تونل معروف به تونل ششم بودند، ناگهان کوه ریزش کرده و همگی آنها که حدود 40 نفر بودند با لباس کار، چکمه، تیشه، بیل و کلنگ در این محل مدفون می‌شوند.

چند دقیقه بعد از گذشتن از آرامگاه اخوت، سمت راست تابلوی «به سمت سمنان» را می‌بینیم که با کمی دقت در ابتدای این جاده، در دل کوهی عظیم، غار عجیبی وجود دارد به نام «غار اسپهبد خورشید» که به گفته پژوهشگران، بزرگ‌ترین طاق طبیعی دنیا است.‌

چند کیلومتر جلوتر، به شهر بعدی شهرستان سوادکوه، یعنی «پل‌سفید» می‌رسیم. این شهر، برای اکثر گردشگران، نامی آشنا است زیرا «دریاچه شور مست» در حومه پل سفید قرار دارد.

بعد از پل سفید، به «پلیس راه سوادکوه» می‌رسیم، این منطقه به «دوراهی آلاشت» معروف است.

برای رفتن به آلاشت در این دوراهی به سمت راست از جاده اصلی سواد کوه محور ارتباطی تهران به قائمشهر جدا شده و پس از عبور از روی رودخانه تلار به طرف غرب به طول 25 کیلومتر ادامه می یابد و از اماکن بسیار زیبائی عبور می کند . آلاشت در ارتفاعات نیمه جنگلی البرز مرکزی قرار دارد و اغلب ساختمانهای آن با خشت خام ساخته شده و سقف آنها به شکل زیبائی با تخته یا لت پوشش داده شده اند . کوچه های آن با پهنای کم و شیب فراوان سنگ فرش بوده و هر گوشه ای از آلاشت برای خود نامی خاص دارد و کل محل به چند محله با نامهای خاص تقسیم شده است.

 در ادامه محور اصلی بعد از پلیس‌ راه به شهر بعدی یعنی «زیرآب» می‌رسیم. در «زیرآب» علاوه بر جاذبه‌های طبیعی، امامزاده‌های بسیاری مدفون هستند. امام زاده عبدالحق  در مرکز شهر زیر آب قرار دارد و به همراه امامزاده عبدالله آمل و تکیه پهنه کلا ساری جز بهترین جاذبه های زیارتی مازندران است .

16 کیلومتر بعد از زیرآب، به شمالی ترین شهر شهرستان سوادکوه، یعنی «شیرگاه» می‌رسیم. گردشگرانی که قصد «سوادکوه گردی» دارند، بهتر است، شیرگاه را مکان استقرار خود قرار دهند.

به یقین از شیرگاه، دسترسی به آبشار گزو، جنگل‌های شاه کلا،‌ آبشار پلنگ دره، سد خاکی البرز، سنبل رود، دوشاخه سنگ،‌ پل شاهپور، جوارم و هفت حوض بسیار آسان‌تر از جاهای دیگر سوادکوه است.

دشت، رودخانه و جنگل از نعمت‌های خداوند هستند، ولی ما کمتر جایی را دیده‌ایم که این سه نعمت الهی در یکجا‌ جمع شوند. در شیرگاه، شاهد این مهمانی خواهیم بود. شیرگاه، دشتی است که رودخانه تالار از وسط آن می‌گذرد و توسط کوه‌های جنگلی انبوه احاطه شده است. شیرگاه‌ جایی است که در بهار تعداد شکوفه‌های لیمو و پرتقال، گاهی بیشتر از تعداد برگ‌های درخت می‌شود.‌ شیرگاه جایی است که به دلیل موقعیت جغرافیایی استثنایی، اکثر اوقات ابرها به‌وسیله کوه‌های پر درخت و جنگلی سر به فلک کشیده، غافلگیر می‌شوند و در آنجا خیمه می‌زنند و می‌بارند. شیرگاه جایی است که دو رودخانه تالار و کسلیان، در یک نقطه به هم رسیده و به یکدیگر دست دوستی داده و تا دریای خزر، همسفر می‌شوند. به محل تلاقی این دو رودخانه «دوآب» یا به گویش محلی «دئوتک» می‌گویند.‌ به امید دیدن دیدنی‌های سوادکوه: آبشار 27 متری گزو، جنگل‌های شاه‌کلا، آبشار پلنگ دره، دریاچه شور مست، سرچشمه در اسله، برج لاجیم، یخچال‌های کوهستان، دوشاخه سنگ، هفت‌حوض جنگل‌های جوا رم و...